Dalati Camii, Humus ilinde, köklü El-Hamidiyye Caddesi üzerinde yer alan en önemli İslami ve tarihi yapılardan biri olarak kabul edilmektedir. Camii, 1315 yılında yenilenmesinin ardından kurucusu Hacı Hüseyin Dalati’nin ismine ithafen Dalati Camii olarak adlandırılmıştır. Bu camiye farklı isimler verilmiştir; ilk yapıldığında adı Sultan Abdülhamid Camii idi ve halk arasında “Camii El-Dek” olarak da biliniyordu. Ayrıca caminin sütunları ve taşlarının bir kısmı, büyük Nuri Camii’nin yeniden inşası ve genişletilmesinde kullanılmıştır.
Camii, 19. yüzyılın 1870’li yıllarında inşa edilmiştir. Hacı Hüseyin bin Muhammed Dalati ile Hacı İsmail bin Hıdır bin İsmail Keridiye – her ikisi de Osmanlı Müslümanları – El-Hamidiyye mahallesinde bir araya gelerek hayırseverlerin ve miras yoluyla elde ettikleri parayı topladılar ve büyük Nuri Camii’nin vakfına uygun olarak bir camii inşa ettiler. Bu vakıf, şer’i makam Muhammed Said Efendi tarafından onaylanmıştır (tarih: 29 Rebiülevvel 1299 H / 1881 M).
Cami, kerpiç ve toprak duvarlarla, kerpiç mihrap ve ahşap tavan ile inşa edilmiştir. Camii’nin sokağa açılan kapısı, Bab-üs-Suq ile Bab Tadmur yolundan geçişi sağlamaktadır ve camii “El-Hamidiyye Camii” adıyla anılmıştır. Beş vakit namaz kılınması için inşa edilen cami ile birlikte hayırseverlerden toplanan ek paralarla yedi dükkân yapılmış, ayrıca yoldan geçen halk ve camiye gelenler için bir çeşme inşa edilmiştir. Minare, sekizgen ve yüksek olarak inşa edilmiş, müezzinin sesinin camii ve çevreye ulaşması sağlanmıştır.
Camii’nin günümüzdeki alanı 1578 m²’dir. Yapıda ahşap bir minber, iki mihrap, ahşap bir kürsü, namaz için bir revak, abdest almak için bir revak, bir kuyu ve gökyüzüne açık bir avlu ile su kanalı bulunmaktadır. Yapının iki katı vardır; zemin katta kiralanmak üzere yirmi üç dükkân, birinci katta ise vakıf bünyesinde okul ve dispanser olarak kullanılan dört oda bulunmaktadır.
Dalati Camii, Humus’un diğer tarihi eserleri gibi siyah taşları ile dikkat çeker ve Humus’un mimari özelliklerini yansıtır. Bu camii, korunması gereken tarihi yapı ve eserler arasında yer almaktadır; unutulmaya bırakılmamalıdır
